November 22, 2010

६ छोटा कविता

सै बसिबियाँलो गर्दा फेसबुक स्टाटसका रूपमा लेखिएका टुक्रा कुनै-कुनै त कविता नै बने जस्तो लाग्छ, र तिनलाई अझै जोखाना हेरी कविताको साँचोमा ढाल्न लोभ लाग्छ । केही समयदेखि यस्तै टुक्राटाक्री रचना फेसबुकमा हाप्‍दै आएको छु । कतिपय त यत्तिकै ‘रिक्तस्थान पूरयेत’ पनि भए होलान् । तर आफूलाई स्वाद लागेपछि मात्रै त्यो मातले अरूलाई पनि छुन्छ भन्ने मान्यतालाई न्यूनतम आधारविन्दु मान्दै बाँड्दै आएँ फेसबुकमा । फेसबुकबाटै साहित्य लेखन सुरु गरेर कवि-लेखक हुने साथीहरू निकै हुनुहुन्छ, ‘फेसबुक कवि’को उपाधिले तिनलाई हलुका बनाएर कतिपयले उडाएको पनि सुनेको छु ।
रहरमा, अझ भनूँ लहडमा पखेटा फटफटाउने केहीलाई त्यो उपाधि सुहाउँदो होला, तर फेसबुकमै जन्मिएका धेरै कविलाई मर्मज्ञ र विचारशील पाएको छु मैले । यही आधारमा मैले फेसबुकमा बाँडेको कविता पनि ‘फेसबुक कवि’ को उपाधि दिएर उडाइने ‘फेसबुक कविता’ नहोला भन्दै समयक्रममा स्टाटसमा राखेका केही कवितात्मक टुक्रा ब्लगमा एकै ठाउँमा जोरजाम गरेको छु ।

Mankamana


November 21, 2010

संसद्, मङ्सिर ३ : एलर्जीको पराकाष्‍ठा

SAmsad--Sagar-n-Others.

रकारले बजेट पेस गर्न लागेको शुक्रबारे संसद्‌को भद्रगोलले माओवादीइतरका दलहरूबाट संसद्‌को इतिहासमै कालो दिनको संज्ञा पायो । अर्थतन्त्रको समेत कालो दिनको रूपमा वर्णित यो ‘संसदीय चित्रहार’ले निराशापूर्ण राजनीतिको कसिङ्गर झेलिरहेका नागरिकको भावदशाको डिग्रीले अझ फनक्कै नकारात्मक उचाइ समाएको छ । यो खासमा ‘एलर्जीको पराकाष्‍ठा’ नै हो । दिक्क लाग्ने पनि सीमा हुन्छ, त्यसभन्दा पछि अरू थोक नै लाग्छ । नागरिक र मुलुकसँग प्रत्यक्ष रूपमा जोडिएको राजनीति गर्ने नाममा घिनलाग्दो दहमा भ्यागुता समान एकापसमा टर्टराइरहेका नेता (?) हरूप्रतिको विश्वास त उठ्दै गएको छ नै, अब यिनले जेसुकै नौटङ्की गरे पनि के अचम्म भयो र भन्ने स्थिति देखिएको छ । संसद्‌मा बजेट घोषणाका लागि तय गरिएको शुक्रबारे रमितालाई त्यसैको पछिल्लो कडी मान्दा हुन्छ । यिनीहरू जे पनि गर्न निर्लज्ज छन्, नागरिकप्रति जवाफदेहिताको कुरै छाडौँ -  आफ्नो नजरमा हुनुपर्ने न्यूनतम नीति र निष्ठा पनि यिनले पचाइसके ।

परिआउँदा एउटै काउछोको माला लगाएर राजतन्त्र धपाएका दलहरू  त्यसैको जगमा टेकेर नयाँ संविधान बनाउने ऐतिहासिक जिम्मेवारी आउँदा कसरी यति चाँडै कुकुर-बिरालाको अवतारमा फेरिए, अचम्म लाग्छ । तर यो अचम्म मान्नु पनि हाम्रो नेपालमा अब मूर्खता नै ठहरिने भइसक्यो । “राजनीतिमा कोही पनि स्थायी मित्रु र शत्रु हुँदैनन्” भन्ने आहानलाई चरितार्थ गर्दै दलीय जुगलबन्दी कुनै बेला नङ र मासु जस्तै गाँसिन्छ भने कुनै बेला देवलोक र असुर लोकबीचको दूरी जस्तो फाट्छ !

Budget

सदनमा शुक्रबार बजेट पेस गर्ने बेलामा भएको धक्काधक्कीमा माओवादी सभासद्‌को दोष कति थियो, यो माओवादीकै पार्टीगत रणनीति थियो कि, यो मूल्याङ्कन आफ्नो ठाउँमा हुन्छ नै । बजेटको सिलबन्दी ब्रिफकेसलाई कति लात हानियो, कस्तो सहमति गरेर बजेट ल्याउन लागिएको थियो, पछि एकाएक कुन कुरा सहमतिविपरीत भयो र माओवादीले बजेटमा भाँजो हाल्यो ? दोषारोपण गर्नेगरी थरीथरीका कुरा आएका छन् । तर, न त नयाँ सरकार बन्ने, न त तत्कालका लागि आर्थिक सङ्कट टार्न बजेट समस्या हल हुने स्थितिले अहिले राजनीतिक शक्तिहरू राम्रो काम गरेर जस बटुल्न नसकेपछि अपजसबाटै भए पनि चर्चाको केन्द्रमा ‘शक्तिमठ’का रूपमा स्थापित बन्न खोजेको भान हुन्छ । सरकारको लागि भइरहेको हानाथाप पनि संविधान निर्माणको कार्यभार आफू नेतृत्वको सरकारले पूरा गरेको जस लिनकै लागि भएको प्रस्टै छ । आफ्नो जस भजाउन मुलुकलाई सुर्कानो गाँठोमा कसिराख्‍न राजनीतिक दलहरूले दिएको अनुमति तिनीहरू आफ्नै लागि समेत खतिको बाटो बनिरहेको पक्कै पनि हेक्का राखिरहेकै होलान् । सबै नालायक देखिए पनि फेरि पनि घुमिफिरि तिनै मुठीभरका मान्छेहरूलाई राष्‍ट्रिय फैसलाको मुखिया बनाउनु हाम्रो विडम्बना भइरहेछ ।

(यसैबीच शुक्रबार राति संसद्‌मा भएको घटना सामान्य भएको र त्यसलाई अतिरञ्जित गर्न नहुने माओवादीले प्रतिक्रिया दिएको छ । उक्त घटना लोकतान्त्रिक व्यवहारकै अर्को पाटो भएको उसको दाबी छ ।)

कुटपिट र घच्ची घमासान नै लोकतान्त्रिक व्यवहार हुने कति हास्यास्पद !
यसबाटै बुझौँ, यो मुलुकमा यसभन्दा झन् असामान्य हुन के-कति बाँकी होला त, अरू कतिसम्मका अलोकतान्त्रिक क्रियाकलापले मुलुकलाई आहत पारिने हो ? आफ्नै आँखाबाट देश नहेर्ने आजका धृतराष्ट्रहरूले कहिले बुझ्लान् मर्म - तिनीहरूले खाने एक छाकको मोलबाट कुना-कन्दरामा एउटा परिवार नै पालिन्छ । प्रतीक्षामा छन् ती । यस्तो आँसुको आहाल रहेको यो ठाउँमा यिनले सबै कुरा भुलेर आफ्नो नौटङ्की कहिलेसम्म चालू राख्लान् ?

November 17, 2010

गुरुकुलमा मङ्सिर १ देखि २१

रेक Aarohan-International-Dramaदुई वर्षमा  अन्तर्राष्‍ट्रिय नाटक महोत्सव गर्ने आरोहण नाट्य समूहको गुरुकुल (स्कुल अफ थिएटर)  यस पटक पुन: जुर्मुराएको छ । दुई वर्षअघि २००८ को महोत्सवमा नेपालसहित आठ वटा मुलुकका नाट्यसमूहले सहभागिता जनाएकोमा यस पटक भने सहभागी मुलुकको सङ्ख्या बढेर १६ पुगेको छ । नेपालका दुईवटा नाट्यसंस्थाका दुई नाटकसहित २१ दिनमा विभिन्न २१ वटा नाटकको रसास्वादन गर्न सकिने मञ्च गुरूकुलको सम र रिमाल नाटकघर बन्नेछ । महोत्ववको अवधि पनि पहिले १६ दिन थियो भने यो पालि २१ रहेको छ । २००८ मा भएको  नाटक महोत्सवबारे पढ्न यसै ब्लगमा अनिता सिवाकोटीले लेख्‍नुभएको र २००८ नोभेम्बर २७ मा पोस्ट गरिएको यो ब्लग  को लिङ्कमा जानुस् । 

नेपालमा हुने रङ्गकर्मको कुरा गर्दा, आरोहण नाट्य समूह र यसले गुरूकुलीय अवधारणा स्वरूप स्थापना गरेको थलो गुरुकुलको अग्रणी भूमिका छ, यो स्विकार्नैपर्छ । जे-जस्तो स्रोतबाट, दाताबाट सहयोग लिएर होस् वा संस्थाले हाल अड्डा जमाएको स्थान संस्थाकै मातहतमा सधैँका लागि ल्याउन सरकारसामु आफ्नो दयनीय अवस्था देखाएर होस्, यसले गर्दैआएको प्रयास स्तुत्य छ । यो सबै गर्नुमा पक्कै पनि नाटकक्षेत्रप्रति आरोहण गुरुकुलको समर्पण, श्रद्धा र लगाव गाँसिएको छ । आज राज्यले यस क्षेत्रमा गर्नुपर्ने काम आफ्नो दायित्वबोध गरेर गुरुकुलले काँधमा लिएको छ । 

बेलाबेला मिडियामा अन्तर्वार्तामार्फत नेपाली नाट्य क्षेत्रका सुख, दु:ख र सम्भावनाका कुरा कहन्छन् आरोहणका पण्डित सुनील पोखरेल । कहिले नेपालमा राम्रा नाटक नै छैन, त्यसैले विदेशी नाटक अनुवाद गरेरै भए पनि मञ्चन गर्नु आफ्नो बाध्यता हो भन्छन् । कहिले भने नेपालमा पनि रङ्गकर्म गरेर पेट पालिने दिन आए, यस क्षेत्रमा लाग्ने युवाहरूले नआत्तिए हुन्छ भन्दै आशाको बत्ती बाल्छन् र पुलकित हुन्छन् । त्यसो त काम गर्नेले नै हो अपजसको पनि भारी बोक्ने । एक समय विदेशी नाटकको पिछलग्गु भएर नेपाली भाषा-साहित्य र यहाँका लेखकलाई उपेक्षा गरेको भन्ने आरोप पनि खेप्यो । बर्तोल्त ब्रेख्तको ‘खरीको घेरो’,  अल्बर्ट कामुको ‘न्यायप्रेमी’, हेनरिक इब्सेनको ‘पुतलीको घर’ लगायतका नाटक मञ्चनमा आएकै हुन् र दर्शक पनि बटुलेकै हुन् । सम्भवत: त्यसपछिकै नतिजा होला, नयाँ नाटकसहित प्राध्यापक अभि सुवेदीहरूको कलम तात्‍न थाले । उनको ‘अग्निको कथा’, ‘आरूका फूलका सपना’, ‘मायादेवीका सपना’ सफल मञ्चनमा आए । साहित्य-कलाप्रति चाख भईकन राजनीतिक विषयमा स्तम्भ लेख्‍ने सीके लाल पनि पछिल्लो समयमा ‘सपनाको साबिती’ सहित नाटक लेखकका रूपमा उदाए ।

Doll's-House. तस्बिर स्रोत : www.rajankathet.blogspot.com

पूर्णकालीन कलाकार, नाट्यकर्मीको रूपमा अनुप बराल, वीरेन्द्र हमाल र कृष्‍ण शाह यात्रीहरूले पनि आफ्नो व्यक्तिगत एवम् संस्थागत प्रयासबाट नेपाली नाटकलाई जनस्तरमा भिजाउन र यस क्षेत्रको विस्तारका लागि जाँगर लगाउँदै आएका छन् । पाँच-दस वर्ष अगाडिको अवस्था भन्दा त अहिले निश्‍चय नै नेपाली नाट्य क्षेत्रले शिर ठाडो गरेको छ । दर्शकहरू पनि नाटक घरसम्म डोरिन थालेका छन् । अझ दर्शकहरूको झुन्डमा तन्नेरीहरूको आशलाग्दो लहरले यो क्षेत्र यत्तिकै त मरेर नजाला भन्ने आश उम्रेको छ । तर खाँचो छ अब रङ्गकर्मीहरूबीचमै आपसी समन्वय । छुट्टाछुट्टै रूपमा छरिएर रङ्गकर्मीहरूले गरेको प्रयासले नेपाली नाट्यक्षेतरलाई जेनतेन परिचयको तहमा अहिले उभ्याएको होला । तर दीर्घकालीन रूपमा यस क्षेत्रलाई पेसागत र बौद्धिक विधाको हिसाबमा समृद्ध पार्न रङ्गक्षेत्रकै सहयात्रीबीच हातेमालो नगरी हुँदै हुन्न । संस्थागत रूपमा गरिएको छुट्टै प्रयास पनि चाहिन्छ, नयाँ-नयाँ रङ्गकर्मीलाई नाट्यक्षेत्रमा अभ्यस्त गराउन र तिनलाई एकत्र पार्न ।  यो बाटो देखोस् नेपाली रङ्गकर्मले । 

गुरुकुलमा २१ दिनसम्म चल्ने काठमाडौँ अन्तर्राष्‍ट्रिय महोत्सवमा प्रदर्शन हुने नाटकहरूको विवरण यसप्रकार छ :

(ठूलो पारेर हेर्न तलको तस्बिरमा क्लिक गर्नुहोला)

Festival-1. Festival-2.

November 15, 2010

यस्तो अफाप रै’छ यो मुलुकमा …

Kantipur-News कात्तिक २८ गते (नोभेम्बर १४) को कान्तिपुर दैनिकमा अर्थ वाणिज्य पृष्‍ठमा प्रकाशित एउटा सानो समाचारको शीर्षकले आँखा तान्यो । दैलेखमा धानबाली उपलब्धिविहीन भएको खबर रहेछ त्यो । ‘लोकतन्त्र’ नाम दिइएको उन्नत जातको धानको बीउ रोपिएकोमा त्यसमा बाला नलागेपछि थप खाधान्न सङ्कटले पिरोल्ने चिन्ताले किसानहरू छटपटीमा रहेछन् । हेर्दाखेरि घटना तिरिमिरी पार्ने खालको त थिएन, तैपनि दिमाग रनक्क रन्कियो । आफू मिडियामै काम गरे पनि दिनभरि विभिन्न समाचारसँग लडे-भिडेर समाचारदेखि केही अघाएकाले (त्यो हुने रहेछ, सधैँ उही ढङ्गको खबर सम्प्रेषणमा रत्तिनुपर्दा ।) विशेष खबर-शीर्षक र लेखरचनाबाहेक अन्त त्यति मन अडाउने गर्दिनँ । त्यस हिसाबले अलि अलग बनौटको र फरक कोणको समाचारले ध्यान तान्नु स्वाभाविकै थियो । ‘लोकतन्त्र’को बाला लागेन शीर्षकको त्यो समाचार पढेर हाम्रै नेपालमा त हो यस्तो संयोग पर्ने भने जस्तो लाग्यो ।

नलागोस् पनि किन ? ‘लोकतन्त्र ! लोकतन्त्र !!’ भन्दै आन्दोलनबाट ठूलै माछा हात लागेको खुसीमा फुरुङ्ग पर्दै उफ्रिए पनि त्यो लोकतन्त्र शिशुको शिशु अवस्थामै छ ।  लोकतन्त्र मात्रको के कुरा, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको साहसिक उचाइमा मुलुक तन्किए पनि जनता भने झन्-झन् बन्ठो भएको अनूभूतिमा चाउँरिँदै छन् । राजाशाहीको भुक्तमान खेपेपछि मिलेर आन्दोलन छेडेका राजनीतिक दलहरूमा अब त चेत फर्किएछ भनेर चैनको सास नागरिकहरूले के फेरेथे, फेरि सत्तालिप्साको चास्नीमा दलहरूको झिङ्गा भन्काइ खपिनसक्नुको बढ्यो ।  त्यत्रा लाठे पुलिसहरूको मारमुङ्ग्रीले टाउकै फुट्ने र गोलीले ज्यानै गुमाउने सम्मको दुर्दशा झेल्नुपर्ने भन्ने समेत भुलेर भेल जस्तै उर्लिएका  नागरिक झुन्डले अब कति धिक्कार्ने । ‘लोकतन्त्र’ नामको धान नफल्नु कुनै अनौठो कुरो होइन । बरू फलेको भए उपद्रै अचम्म हुनेथ्यो ।

Chobhar-Old-Man2त्यो धानको नाम लोकतन्त्र बाहेक अरू नै राखेको भए उब्जनी हुन्थ्यो कि हुन्नथ्यो भन्ने अर्कै कुरा हो, तर यस्तो अफाप रै’छ यो मुलुकमा लोकतन्त्रको भनेर यसलाई संयोग र प्रतीकात्मक अर्थमा बुझ्नुपर्ने देखेँ ।

मुलुकमा व्याप्‍त नेतृत्वको खडेरी र राजनीतिक बेइमानीको अतिवृष्टिको प्रतीकात्मक उदाहरण हो दैलेखमा त्यो धान नफल्नु । उपहास हरेक तवरबाट भइरहेछ यो देशमा असफल र बेइमान साबित भएर पनि निर्विकल्प रूपमा शासन-सत्ताको खेलमा बागडोर सम्हाल्ने नेताहरूको । तर परिदृश्य उस्तै छाइरहेछ । अर्थतन्त्रलाई कुन हिसाबबाट लैजाने अबको समयमा, परराष्ट्र ‍नीति कस्तो बनाउने, मुलुककै मुख्य उद्यम भनिने पर्यटनको विस्तार र प्रवर्द्धनका लागि नयाँ विकल्प  र सम्भावना कहाँ-के कुरामा छ, बन्द-व्यापारको थप ढोका कहाँ खोल्न सकिन्छ, लोडसेडिङलाई नै पनि कसरी निमिट्यान्न पार्ने आदि तमाम कुरा पिठिउँ पछाडि छाडेर राजनीतिका हिरोहरू काठी घोडामा मस्त लचकतान पिङ खेलिरहेछन्, मानौँ कहीँ तीव्र वेगमा अघि बढिरहेको लागिरहेछ तिनलाई !

November 13, 2010

तिहार : केही झिलिमिली सम्झना

फूल र बत्तीहरूले टोल र बस्ती नै बेहुलीमा परिणत हुने तिहार पर्व ! पाला, दियो र मैनबत्तीमा खुसीको उज्यालो खोज्ने मानिसहरू ।

तिहार आयो कि त अनौठो रोमाञ्चकता सञ्चार हुन्छ ज्यानमा । जब पढाइ र सङ्घर्षको तराजुमा जोखिन जिल्ला छोडेर राजधानी छिरियो, सबै कुरा छरिँदै र भत्किँदै गयो, त्यसमा रमाइला चाडपर्व पनि परे । यसपाली पनि गाउँको आफ्नो चिनाजाना ढुकढुकी लिएर आउने तिहार विरानो रूपमा आयो । भन्न त भन्छन् मान्छेहरू, दसैँमा सबै जना गाउँतिर ओइरिने भएकोले काठमाडौँ सुनसान त हुन्छ नै, नरमाइलो पनि बन्छ । तर तिहारमा भने छ्याप्पै झिलिमिली बत्ती र आतिसबाजी गुन्यामान हुने भएकाले काठमाडौँ नै रमाइलो हुन्छ रे ! मैले भने पोहोर साल जस्तै सहरिया तिहारको रौनक हेरिरहँदा यसपालि पनि त्यो ‘रमाइलो’ बटुल्न सकिनँ । गाउँ नै आँखाभरि जालो बनेर छाइरह्यो ।

Flower--Udayapur'67. यसपाली दसैँमा नै फुलिसकेका थिए उदयपुरमा चक्कीचक्की सयपत्री 

तिहारमा देउसी-भैली खेलेर रातै छर्लङ्ग पारेको पुराना दिनहरू सम्झिँदा कुन उत्प्रेरणाले त्यो सबै गर्ने साहस आयो भन्ने लाग्छ अहिले सम्झिँदा । साँच्चै सपना जस्तै ती दिनहरू । उदयपुरको हाम्रो बस्ती स्वर्गको टुक्रा अनि हामी भुराहरू चाहिँ परीको लागि सुहाउँदा राजकुमार जस्ता ! भुरा पनि के भन्नु पट्ठो अल्लारे नै हो । गाउँघरमा केटाहरूको नाम लिँदा गणनाको पहिलो सूचीमै आउँथ्यौँ ! फलानोको छोरो, ढिस्कानोको नाति भनेपछि अझै ‘हाइट’ ह्‌वात्तै बढ्ने । शीतको छाता ओढेरै हल्का खरी झरेको मादल ठटाउँदै, बिट खुकुलिएको डफली ठोक्दै घर-घर चहार्दा हामी रातारात गायक र सङ्गीतकार भइसकेका हुन्थ्यौँ । “देउसी रे” भाका भट्याउनुका साथै क्यासेट होइन मुखबाटै आफ्नो मौलिक गीत सुनाउँदै सांस्कृतिक भ्रमण समेत  हामी त्यसैलाई बनाउँथ्यौँ । घरधनी समेत दङ्ग पर्थेँ हाम्रा बेग्लै पाराको देउसी प्रस्तुतिबाट । नत्र त्यस समय अरू देउसे टोली कि त थपडी मात्रै बजाएर, हद भए मादल थटाएर र कतिपय भने क्यासेटमा गीत घन्काएर उफ्रिन्थे । हामीले कुनै गीतलाई रिमिक्स बनाए पनि केही गीत आफैँले खोजेर, लेखेर गाएकाले जहाँ-जहाँ देउसी खेल्थ्यौँ, त्यहाँका घरधनीलाई नयाँपनको स्वाद मिल्थ्यो ।

फिल्म दर्पणछायाको गीत ‘लहनाले जुरायो कि …’ लाई रिमिक्स गरेर गाउँदा ‘उकालीको डाँडैडाँडा कुदे होलान् देउसे भाइ ... ’ बनेको थियो । मादलमा समलाको ताल खोज्दै गाउँको भित्ताभित्तामा हामी देउसे केटा उफ्रिन पाउँदा मन फुरुङ्ग भएको थियो ।

 Deusi-67काठमाडौँको तीनकुनेमा यसपाली देउसी खेल्दै गरेका फुच्चेहरू


अर्को मौलिक गीत यसरी झुमेर गाएका थियौँ र भावुक बनाएका थियौँ सबैलाई :

तिहार ऽऽ तिहार ऽऽऽ
माइतीबिना शून्य लाग्छ यो तिहार

दोबाटोमा कुर्दा-कुर्दा
चोली भिज्यो आँसुले रुँदा-रुँदा

Rangoli काठमाडौँको बागबजारमा एउटा पसल अगाडि बनाइएको रङ्गोली

एक सालको देउसी भने सधैँभरि चुर्लुम्म यादमा डुबाउने खालको छ । २०६० सालको कुरा हो । ७-८ भाइ थियौँ देउसी टोलीमा । भोलिपल्ट भाइटीका भए पनि रातैभरिको देउसीमा आँखा कचपल्टिने थाहा हुँदाहुँदै होमिएका थियौँ । घरको खप्कीले के काम गर्थ्यो वर्षमा एकचोटि आउने चाडबाडमा रामरमिताको अगाडि ! बुवादेखि छुलछुल मुते पनि ममीलाई दङ्ग्याएरै भए पनि देउसे टोलीमा सामेल भइएको थियो । बुवाको कुरामा अटेरी हुन पाउँदा विद्रोह नै गरेको जस्तो ढक्क छाती फुल्दा आफूलाई पनि ख्याल मजा नआउने ! “रात-विरात लखरलखर हिँडेर, कालबेला कस्तो छ केही थाहा छैन । चिसो लागेर बिरामी हुनलाई” भन्ने बुवाको मायालु गाली पनि आफूलाई त्यो उमेरमा तीतेपाती हुने ।

घिन्ताङ-घिन्ताङ !!
देउसी खेल्न सुरु भयो । चुहाडे र बाहुन डाँडा हुँदै खोलापारिको तोरीबारी गाउँसम्म देउसी खेल्ने जोस सबैमा सवार थियो । देउसी खेल्ने लालसा जम्मा भएको पैसा दामासाहीमा २०-४० रुपैयाँ पाउनेभन्दा पनि साथीभाइसँग बहकिन पाउनुको रमाइलो नै थियो । नाच्न नजाने पनि नाचेजस्तो गर्‍यो, गाउनमा सुर नलागे पनि आफूलाई रामकृष्‍ण ढकाल र राजेशपायल राई ठाने भैगो ! :-) (त्यसबेला आधुनिक गायनमा यी गायककै उच्च बोलबाला थियो) । यस्तैमा हाम्रो घरभन्दा थोरै पर रहेको लक्ष्मी म्याडमको घरमा देउसी खेल्न पुगियो । केटाहरूले देउसी खेलेको मन पराउने  लक्ष्मी म्याडम । फुरुक्क हुँदै झन् भट्याउन थाल्यौँ -

आहैऽऽ लक्ष्मी म्याडम – देउसी रे !
यतिले भएन – देउसी रे !
छेउमा भाँडामाथि भाँडा खप्टिएको ठाउँमा चुलोबाट धुवाँ पुत्ताइरहेको थियो । के रहेछ भन्दा त रक्सी बनाइँदै रहेछ त्यहाँ । काँचा केटाहरू घरबाट फुकेको कुकुर जस्तै हुन पाएका, रन्थनी छुटिहाल्यो तिनमा । सीपी दर्लामी, नविन राई, प्रदीप कार्की, अङ्कुल थापा, दिलीप यादव, नीराज गिरी, खड्ग माझी र मसहितको टोलीमा कतिपय त ‘हामी त जातले पा’को खान’ भनेर यत्तिकै दन्काइहाल्ने खालका प्राणी थिए । तर म र अरू एक-दुई जना कहिल्यै एक घुट्को छिराएका थिएनौँ । मौका यही हो भन्ने जस्तो भान परिदिए अरूहरूले ।

Flower--Udayapur'67फेरि झल्को उदयपुरकै : यसपालीको दसैँमा जाँदा फूलबारीमा जुन महक थियो

देउसेहरूलाई रक्सी चखाउन पाउँदा लक्ष्मी म्याडम पनि दङ्ग थिइन् । हुन त म लगायत केहीलाई प्राथमिक तहमा केटाकेटी बेलामा पढाउने उनै लक्ष्नी म्याडम थिइन् । तर यतिबेला समयको अन्तराल निकै पार भइसकेको थियो । म्याडम गाउँकी आन्टी जस्ती भइसकेकी थिइन् । छिमेकीको साइनो जो थियो ।

तुरुरुरु .. .. गिलास भरेर मेरो अगाडि ल्याइसकेछन् केटाहरूले । उहू !! नमीठो हरकले नाक पाछ्‌यो । झ्वाट्ट सोच आयो, नारायण गोपाल, अरूण थापाहरू के खान्थे ? रक्सी त हो नि ! :) त्यस्सै उनेरको गला त्यति सुरिलो भा’को हो र ? रक्सीले औषधिको पो काम गर्छ बाबै ! मैले त्यहाँ पनि  केटाहरूको बीच यही कुरा निकालेँ । फिलिलि हाँसे जम्मै । मलाई गिज्याए कि जस्तो लागेर सुरुमा त कार्टुन पो भएँ कि क्या हो भन्ने लाग्यो । भरे भन्दा त देउसी टोलीमा गाउने नाइके मैँ थिएँ, केटाहरूले जानी-जानी मलाई कहाँ बिगार्छन् र भनेर घाँटीतिर सोझ्याएँ गिलास । केटाहरूले पनि ‘हो है हो’ भन्दै गिलास स्वाट्ट पार्न उक्साए । केटाहरू उस्तै फलिलि हाँसिरहेका थिए । घाँटी खिर्‍याउँदै मन तातो झोल पेटमा अवतरण भयो ।

पछिल्ला वर्षहरूमा देउसी खेल्ने सुयोग नमिले पनि अझै गाउँछु म । यत्तिकै हिँडेको बेला खुब सुरमा आएर अनि बाथरुममा लुगा पिटपाट पार्दा पनि ।
स्वर सुरिलो पनि पो छ  त मेरो अहिलेका चलनचल्तीका ‘म्युजिक भिडियो गायक’ भन्दा त ! थाहा छैन, त्यो दिन रक्सी खाएको तागतले अझै काम गरिराखेको हो कि ! ;-)

November 2, 2010

सालिक च्यातिरहेको सहिद

यो
हदभन्दा सानो कद
ध्वाँसोमा लपेटिएको जड चोला
उठ्न लागे ठोकिन्छु यसमै
बस्न लागे जकडिन्छु


अहँ सरकार !
म अटाइनँ यो टापु प्रदेशमा ।

November 1, 2010

DV सपना !

statue-of-liberty-america-flag

तासुकै चर्चाको एउटै तातो मफलर !

“डीभी भर्‍यौ” प्रश्‍नदेखि “यसपाली चाहिँ निशाना लाग्छ कि, भर्नुपर्‍यो फेरि'” भन्ने इच्छा जाहेरीको सिलसिला टन्नमन्न ।

“अब यहाँ नबस्ने”, अफिसमा एउटा दाइले सुस्केरा हाले । अफिसको ड्युटी टाइम सकिइसकेकोले अफिसमा धेरै नबस्ने, अब घरतिर हिँड्ने भनेका हुन् कि भनेको त, अमेरिकातिर उड्ने योजनाको खाका पो फुकाए ती दाइले । अफिसमै अर्को दाइ विरक्तिए, “यहाँ बसेर केही हुन्न, अब जाने ।” नभन्दै मेरै सामुन्नेमा आफ्नो एउटा साथीको र आफ्नो डीभी आवेदन अनलाइन मार्फत दर्ता गरे तिनले । हुन पनि सँगैका साथीले कति फड्को मारिसके, आफू कान्लामुनिको भ्यागुतामा सीमित बन्नुपरेकोमा चिन्ताको पहाड शिरसम्मै थुप्रिएको थियो ती दाइको । एउटा अफिसमा लगातार सात वर्षसम्म पसिना काढेको के फल मिल्यो, उनको गुनासोको खात छ । सायद अरूहरू धेरै जनाको पनि ।

Dream-Walker यो समय कोही विदेशको सुनौलो अवसर उतै जिम्मा लगाएर आफ्नो देश भन्दै फर्केर आएको र कोही भने अब यसरी टिक्न सकिन्न भन्दै सपनाको मुलुकतिर हानिने तर्खरमा रहेका दुवै परिस्थितिको बराबर साक्षी बन्न पुगेको छु । आकांक्षाका तह खप्ट्याउँदै जाने हो भने पक्कै पनि हुँदै जान्छ । सम्पन्नता र जीविकाको राम्रो मेलो पैल्याउँदै विदेश गयो भने पनि घर, परिवार र देशको भावनाको भुल्काहरू मनभरि जागेर भतभती पोल्छ । यतै देशमै बसूँ र केही गरूँ त सबैलाई अवसर र काम गर्ने वातावरणको कमी छ । ‘गरी खान देऊ’ भन्ने जस्ता अभियानको चालचुल त्यत्तिकै सुरु भएको छैन । गरी खाने वातावरणको पनि अभाव छ देशभित्र । काम गर्न कुनै निजी संस्थाभित्र (सरकारीमा पनि भनसुन र ढोगभेट नचल्ने कहाँ हो र ?) अवसर पाए पनि चाप्लुसी,  लोलोपोतोले ठीक्क पार्नुपर्ने गुटबन्दीको खेलमा जकडिएको हुन सक्छ सिङ्गो कार्यालय नै ।  सबैलाई बडप्पन र अदबका साथ सम्मान टक्र्याउनुपर्ने । सिनियर र जुनियर कर्मचारीको वर्गीय समाजको स-सानो पसल त्यहाँ स्वत: खुलेको हुन्छ । तपाईँले त्यहाँ काम गर्न सुरु गरेपछि त्यही साँचोमा नढली हुन्न । मान्यता नदिएर विद्रोह गर्‍यो भने तपाईँ एक्लो उम्मेदवार हुन के बेर !

अँ त, डीभी चिट्ठा भर्ने कुरामा भने मेरो आफ्नो कुरो अलि फरक छ । डीभी खुलेको बेलामा आवेदन हाल्ने लहर चल्दा म चाहिँ अहिलेसम्म आफूलाई पन्छाउँदै आएको छु । खै, विदेश गएर कमाइ-धमाइ गर्ने रूपमा आफू मानसिक रूपमा तयार नभएर हो वा आत्मविश्‍वासको कमीले हो, अहिलेसम्म डीभी आवेदन हालेको छैन । डीभी भर्ने कुरा चल्यो कि त हरेक वर्ष मैले यही ठट्टाले काम चलाउँदै आएँ- “डीभी भर्‍यो कि त परिहाल्ला, पर्‍यो भने जानुपर्छ, त्यही पर्छ भनेर आफू त भरिन्न । वित्थामा तनाव !”  ;)

यसपाली पनि डीभी आवेदन भर्ने सरसल्लाह भयो । फेरि पनि सपनाको देश भन्ने चलनचल्तीको आकर्षणमा पुतली भएर हेलिइहाल्ने मन पलाएन ।

जे छ, ठीकठाक छ भन्ने मध्यम स्तरको सन्तोकले कतै बर्बाद त गर्दैन ?