आह् ! बिदाका ती दिनहरू...

लड्दा उठ्न हामी किन हतार गर्छौँ ? एकछिन भुइँमै बसेर थकाइ मार्दा हुन्न र ?
- म्याक्स इस्टम्यान
भगवान्‌ले समय बनायो । मान्छेले हतार बनायो ।
- आइरिस उखान

यस्तै हो हतार । फुर्सदलाई एक इन्च पनि छेउ पर्न नदिने राक्षसी तुजुकका हतारहरू । मान्छे आज जम्मै हतारहरू उचालेर जिन्दगीको सडकैसडक दौडिएको छ । बिदाको केस्रा नङ्ग्याउँदै चौरमा मुङ्फली बदाम कुटुक्क टोक्न आफैँलाई अनुमति नदिने प्रावधान छ । पटक्कै फुर्सदको माग छैन, चाख छैन । बरु अझ अरु हतारहरू चाहिएको छ । यो हाम्रो हतार आफ्नै सम्भावित सुखसयल र सन्ततिको हरियोभरियो 'प्लेटर्फम' जगेडाको लागि तुन्द्रुङ्ग टाँगिएको सेतो गलैँचा हो । जसलाई आकार दिनु छ, रङ भरिरहनु छ । जबसम्म त्यो सेतोपन निक्खर कालो हुँदैन । र यस्तो धडाधड पेन्टिङको धपेडी जिन्दगीभर चलिरहने प्रक्रिया हो भन्ने यो युवा चेतनामा पनि ज्ञान अपरम्पार बनेको छ ।
बिदाको औचित्य व्यस्त कामकाजी ज्यानलाई बिछट्टै हुन्छ । त्यसो त, गोठ र गुँडहुँदी घुँडा धसेर बतासको पल्ला तौलिँदै बस्ने पशुपन्छीलाई पनि आराम चाहिन्छ । पापी यही शरीरै त हो ! यही शरीरले माग्छ धेरैथोक, सबथोक । भोक माग्छ, सन्तोक माग्छ । लामो चक्करको एउटा स्टेशनमा विराम माग्छ, यात्राक्रममा आराम माग्छ । तर धन्य विवशता ! शरीरले आराम खोजेको बेलामा पनि फुर्सदको टेको दिँदैन । यो धेरै हदसम्म मान्छेको लोभी मनको उपज हो, जति जोरजाम-सङ्ग्रह गरे पनि पुग्दै नपुग्ने-भरिँदै नभरिने अघोरी सन्तोक ! बाँकी केही हदसम्म धपेडीको यो संसार अनिवार्य आवश्यक्ता/विवशता नै हो । अहिले धपेडी नगरे भोलिको जिन्दगीमा ब्रेक लागिहाल्छ ।
चाडपर्व आउँछन्, पारिवारिक-सामाजिक उत्सवहरू दैलामा झुल्किन्छन् । तर हाम्रो धुन अर्कै हुन्छ, अर्कै बनाइरहनुपरेको हुन्छ । हतारैहतारको यस्तो धुनले अचेल चाडबाड पनि वास्तविक रसमा मनाइने चलन घट्दै गएको पाइन्छ । अरु त अरु, निक्खर परम्परा र संस्कारको मेलो समाउने गाउँघरतिर पनि चाडपर्वको रौनक सट्याकसुटुक औपचारिकतामा सकिभ्याउने रोग सल्किसकेको छ । आँगनमा अनुहार देखाउने बजारु लहर सामाजिक रहनसहनमा छिरेको छ । वर्षदिनमा झुलुक्क एकफेरा नाति-नातिनालाई च्यापेर देखापर्ने छोरा-बुहारीले बा-आमाको सातपत्रे अनुहार पनि मजाले नियाल्नसम्म भ्याउँदैनन् । हत्त न पत्त फर्किने पोको-पन्तराको मेलोमेसो सुरु भइसक्छ । धन्य सम्बन्ध !
आजका मेसिनम्यानहरूलाई बिदा मनाउनलाई फुर्सद छैन । आराम गर्न फुर्सद छैन । शरीरका पार्टपूर्जालाई फिटिक्कै विश्राम छैन । अनेक भोगीचेती गरेर पनि शरीर रहे पो संसार रहन्छ भन्ने युक्ति हामीमा घुस्दैन । एउटा आफ्नै सम्झौटो छ । किशोरवयमा म घरमा छँदा ममी तेलको कचौरासँगै मायालु रिस पोख्‍नुहुन्थ्यो-'जीउले पनि स्याहार खोज्छ, बेलाबेलामा यसलाई पनि पोषण दिनुपर्छ, हेर तेल सोसेको....!' म नुहाएपछि वा अरुबेला पनि जीउ र टाउकोमा तेल लगाउन मतलबै नगर्ने । ममी भने त्यही कुरामा करकर गरेर तेल लगाउन बाध्य पार्ने । मलाई टाउको दुखिराख्थ्यो, सान्त्वनापूर्ण माया पाउने आशले ममीलाई सुनाउँथे । ममी चाहिँ म पढाइलेखाइमा मात्र एकोहोरिने कुरामा दिक्किँदै 'तैँले कहिल्यै तेल लगाउन जानेको भए पो, खालि झोक्रिएर पढेको छ अनि त सबै टेन्सन निधारमा सोहोरिएर टाउको दुखिहाल्छ नि !' भनेर स्नेहमिश्रित बोलीमा सातो खानुहुन्थ्यो । भने यस्तो छ हामीलाई हाम्रो शरीरको (बे)वास्ता । मनाएको बिदा पनि हामीले कस्तो मनाइरहेछौँ ? कसरी मनाइरहेछौँ ?
काम त गरिँदै गइन्छ, यसको पाङ्ग्रामा ओट हालेर अँड्याउनु सम्भव छैन । तर बीचबीचमा फुर्सदको लुब्रिकेन्ट्सको प्रयोगले काममा तात्तिने प्राणमय कोषलाई केही ताजगी मिल्नेथियो कि ? कुनै किताब होला मनले सोचेको तर पल्टाउन बाँकी …। कुनै सङ्गीत होला अधिक रुचाएर पनि सुन्न छुटिरहेको…। कुनै ठाउँ होला सपनामा झस्काइरहने, जसलाई नटेक्दा हाम्रो पैँताला बाँझै रहिरहेको होला…। कुनै साथी होला, आफ्नै ढुकढुकीजत्तिकै कमलो गरी बजिरहेको र पर्खिरहेको । बिदाका दिनमा तिनलाई मुटुभरि अँगाल्न पाए कति सार्थक हुनेथ्यो दुवै पक्ष ! सोचौँ है…।
सेप्टेम्बर २२, २००८ (नक्साल)