जन्मदिन, जन्मदाता र जोखाना

भदौ २१, बिहानै जन्मदाताको फोन आयो गाउँबाट ।
सोधनी भयो :

– “नुहाइस् ?”

– “उहुँ !”, भर्खरै त छाडेको थिएँ ओछ्‌यान । अघिल्लो दिनको घुमफिर र साथीभाइसँग भेटघाटको थकान थियो । अंग्रेजी क्यालेन्डरअनुसार भने अघिल्लै दिन सेप्टेम्बर ६ मा जन्मदिन परेको थियो ।

– “पूजा-आजा गरिस् त ? म त तेरो लागि मन्दिर गएर आइसकेको, लड्डु पनि चढाएँ ….”

आमाको बोली अझै थामिंदैन – “पशुपतिनाथले रक्षा गरून् भन्दा सधैं झर्को मान्छस्, हेर तिनै हुन् सच्चा र दिगो बाबु-आमा, हामी त नक्कली, आज छौं- भोलि छैनौं ।”

मलाई दिक्क लाग्छ ।

आमा पछिल्ला केही समययता बढी नै निराशापूर्ण कुरा गर्न थाल्नुभएको छ । एकदम निरस पनि । मूर्तिपूजामा मन एकोहोरिएको कट्टर धार्मिक । आफ्नो लागि कुनै रहर र खुसी साँच्नु केही छैन । झोंक चल्छ मलाई, त्यति फोन गर्न पनि मन लाग्दैन । फोन गर्‍यो कि कुनै बेला बोल्दाबोल्दै सुकसुकाउनुहुन्छ अनि मनै अमिलो हुन्छ । फेरि-फेरि फोन गरेर त्यो पिरो बोली सुन्ने साहस कसरी हुनु ?

– “दाजु-भाइ मिलेर बस, तेरो थाई जागिर होस्, त्यति भए मलाई सन्तोक हुन्छ”, भक्कानो उर्ले जस्तो आमाको गला थर्थराएको प्रस्टै सुन्छु ।

आमाहरू सधैं सन्तानकै पीरमा सुकुटी भइरहन्छन् । मेरी आमा पनि सुकुटी परेकी । ग्यास्ट्रिकको रोगी छिन् तर चियाको पारखी हुनुपर्ने ! बिहानभरि कति‍-कति खेप चिया, दिउँसो १२ - १ बजेतिर खाना २ - ४ गाँस ! चियाबाहेक पीरैपीरको सुरुप लिन्छिन् । पीर नहोस् पनि किन ? चार सन्तानमध्ये दुई छोरीहरू बिहे भएर आ-आफ्नो घर खाने उपक्रममा लागे । छोराहरू उच्च शिक्षाको लागि काठमाडौं पसेका, जागिरे धुनमा अझै लाखापाखा बसिरहेछन् । वर्षको एकचोटि दसैंमा बल्लतल्ल घर फिर्ने मेसो मिल्छ, त्यो पनि कुनै बेला त त्यसै हुस्सिन्छ । अनि नचिसिने बूढा आँखाहरू कुन होलान् ? अरू बेला गाउँको फराकिलो आँगनमा बूढा-बूढी एक्लै । 'बाह्र छोरा तेह्र नाति' उखान एकसम सजीव भएर आउने ।  एक समय केही बिगार गर्दा डाँडै थर्काएर झाँको झार्ने बाको स्वर अचेल त निर्जन गुफाबाट झर्ने तिरतिरे जरुवा जस्तै मसिनो भएको छ । आदेश दिने त्यो स्वरले आजकाल सल्लाह र आडभरोसा खोज्छ । उसबेला थर्कमान बनाउन एकोहोरो फारिने र धारिलो बन्ने ती आँखा पनि हल्का जालो लागे झैं फुस्रिएका छन् – भासिएको  गहिरी खेत ! ती आँखामा हामी सन्तानकै सपनाको कपास झ्याङ्गिएर हो कि, खुइलिएका छन् नानीको गेडी पनि  पुरानो भोटो जस्तै ।

नेपाली मितिभन्दा एकदिन अगाडि अंग्रेजी क्यालेन्डरअनुसार जन्मतिथि परेको थियो । यसैले सेप्टेम्बर ६ मै मन उत्सवमय भयो । एउटा साथीसँग पुलचोकको घाङ्ग्री क्याफे पुगें । पृष्ठभूमिमा मधुर संगीतको गुन्जनमा बिहानको खाजा + खाना एकैचोटि खाइयो १ बजेतिर । साथीसँग गए पनि खासमा म एक्लै थिएँ । एक्लोपन रोग कि आदत, वा रुचि ? थाहा छैन । तर एक्लै भएर आफैं आफ्नो साथी हुनुमा, हुन सक्नुमा परमानन्द छ !

कपाल फुल्न सुरु भएको कुराले सुर्ता लाग्न थालेको छ । कपाल छँटाउन नाइकोमा पुग्दा उसको बोली समेत रिसउठ्दो लाग्न थालेको छ, भन्छ – “कपाल त धेरै फुलेछ तपाईंको, उमेर कति भो ?”   कपाल र उमेरको पनि साइनो हुँदो रहेछ है भनेर आफैंलाई झस्काउन थालेको छु । कपाल फुल्नु र फूल फुल्नु एउटै कुरा होइनन् । तर दुवै प्राकृतिक कुरा । सेतै फुलेका हजुरबा-आमाहरूले पनि कालो मेहन्दीमा आफूलाई लुकाएको देख्छु । त्यसरी उमेरदार देखिने मोह आफैंलाई उत्साह भर्ने प्रयास हो कि अरूसामु आफू पुरानो मानिस र कमजोर देखिन नचाहने बहाना हो, बुझ्दिनँ ।

कपाल फुल्नु परिपक्वताको प्रमाण हो मूर्ख ! भन्दै साथीहरूसामु ठट्टा गरेर आफूलाई ढाडस पनि दिन्छु । तर आफूमा परिपक्वता खोतल्दा भने शून्यता पाउँछु । जति हिँडे पनि अजिङ्गर जस्तो गुजिल्टिएको यात्रा बाँकी नै छ, जति सिके पनि अज्ञानता खोपडीभरि छ ।

बिहीबार एकादशीको दिन जन्मेको बालक निकै ठूलो र विद्वान् (असल भन्ने चाहिं सुनिनँ है !) मान्छे बन्छ यो भन्थे रे पण्डितहरूले मलाई । आमा अझै पनि दोहोर्‍याई-तेहेर्‍याई भनिरहनुहुन्छ । सुनेर फिस्स हाँस्ने गर्छु म । भाग्यको पारख गर्ने कुरामा पत्यार नलागेर हो कि आफ्नै गति देखेर हो ! अथवा ठूलो र विद्वान् भन्ने परिचय मेरो मानसिकतामा निकै विराट् भएर पनि हुन सक्छ । हामी मान्छे फेरि आफैंलाई कम आँक्न खप्पिस पनि छौं । तर यथार्थमै कम रहेको आफूलाई कम आँक्नु मेरो कमजोरी पनि फेरि देख्दिनँ म । धेरै गर्नु छ, पण्डितहरूले निकै आँकेको त्यो बालक अझै बामेसम्म पनि सरेको छैन कि जस्तो लाग्छ ।

त्यो बालकलाई जन्मदिनको शुभ कामना !!