गुरुकुलको आकाश, ५० कविता र एउटा तारा

मार्च २९ शनिबारको नरम साँझमा तीनजनाको हूल बाँधेर हामी पुरानो वानेश्वरस्थित गुरुकुल डाँडाको कलाकारी दुनियाँमा हराउन गएका थियौँ । हराउन गए पनि खासमा त्यो आफैँभित्रको आफूलाई भेट्टाउने प्रयास थियो क्यारे ! साँझका सहयात्री बनेका थिए- सञ्चारकर्मी र कविको युगल छविमा तन्दुरुस्त बन्दै गरेकी अनिता शिवाकोटी र विशुद्घ शिक्षा पत्रकार मनबहादुर बस्नेत । बहाना थियो, युवा कवि ठाकुर बेलबासेको अगुवाइमा आरोहण गुरुकुलले थालेको कविता-यात्रा । र, त्यस दिन ११ युवा कविका कविताहरूले गुरुकुलको कोठे यज्ञमा रापिने साइत जुरेको थियो ।

कविता-यात्राको पहिलो मेलोमा आयामेली कवि वैरागी काइँलाले पलेंटी कसेर नेपाली कवितामा हुनैपर्ने नियोजित हर्कत गरेका थिए । यो हर्कत स्नेह साय्‌मि, तोया गुरुङ हुँदै पछिल्लो क्रममा एकै बसाइमा ११ कविहरूका कविता सुन्न पाइने अवसरमा पेश भएको थियो । कार्यक्रम कविता-यात्राको रुटिन रहेछ- हरेक महिनाको १५ गते । कार्यक्रमका परिकल्पनाकारमध्येका एक, दाजु पदम गौतमको एकाबिहानैको निम्तो पाएर म साथी-सहेलीसँग त्यता वेगिएको थिएँ ।

भुराभुरीलाई शिक्षालयमा हुल्न कक्षा सुरुवातको सूचकस्वरुप घन्टी बजेजस्तै कार्यक्रम सुरु हुनुअघि जनाउ घन्टी बज्नु गुरुकुलस्थित नाटकघरको चलन हो । घन्टी बज्न त्यस्तै १५ मिनेट बाँकी छँदा हामी त्यहाँको आँगनीमा ओइरिइसकेका थियौँ । बाँकी समयमा कार्यक्रमका सहभागी तथा असहभागी कविहरूबीच गुरुकुलको खुला आकाशमुनि आत्मीयताको व्यापार (यहाँनेर विनिमय भन्न मन लागेन ।) भइरहेथ्यो । व्यापार यस मानेमा, समकालीन यी युवाहरूबीच कविताको प्रतिस्पर्धात्मक मैदानमा 'विशेष' कुश्ताकुश्ती परे पनि या कुनै कुनाको चिया-पसलमा फलानो कविको व्यक्तित्वबारे 'बहुआयामिक' शल्यक्रिया चर्किए पनि यहाँको औपचारिकता व्यापारिक आकर्षणको देखिन्थ्यो ।

आत्मीयताको त्यही व्यापारमा सहृदयताको नाङ्लो पसलको साथमा एक चिनाजाना अनुहार झुलुक्क देखिए । उनी हुन्- उमेश राई 'अकिञ्चन' । कुलुङ भोजपुरको माटोमा रमाएकी आमा रूकमाया राईका दुईमध्ये एक शब्दशिल्पी सुपुत्र । आमनेसामनेमा दुवै हामी खिसिक्क मुस्कान साट्छौँ । आपसलाई सोध्छौँ- कविताको झुम्रो ढड्याउनेदेखि लिएर जिन्दगीको जुत्ता धुनेसम्मका यात्राबारे ।

भेट यो हाम्रो पहिलोचोटि थिएन, सम्झनाले भ्याएसम्म पहिलो भेट हाम्रो सम्वत् २०६१ ताका भएथ्यो । बीचमा, फेब्रुअरी २७ को साँझ बबरमहलस्थित नेपाल आर्ट काउन्सिलको 'ढोकामा कविता' पुस्तक विमोचनको क्रममा हामीले कसोकसो सट्याकसुटुक् फोन सम्पर्कको टुङ्गो साटासाट गरेर परिचयलाई नवीकरण गरेझैँ भयो । बल्ल तीन वर्षपछि हाम्रो तेस्रो भेट यो गुरुकुलको थुम्कोमा कुन संयोगले पो भयो ! फेरि कस्तो भने, उनी पनि काठमाडौँको उदास भीडमा मिसिएका छन्, म पनि यतै रल्लिएको छु । तर भेटघाट र चालचुल त खोइ...।

यस बीचमा सायद हामी आफू जीवित रहेको जनाउ दिनझैँ पत्रपत्रिका र वेब संसारहुँदी रचनासामग्री छपाउँछौँ र दङ्ग पर्दै आउँछौँ । अकिञ्चनजी आफ्ना कविता र लेखको बेजोड धारिलोपनले मलाई चिम्म आँखाबाट ब्युँझाउने, अनि सायद म पनि केही रुपमा उनलाई । कस्तो विडम्बनापूर्ण समय आयो भने, अब त आफू बाँचिरहेको विज्ञापन गर्नलाई भए पनि लेख्नुपर्ने भयो । यात्राको चक्कर नै यस्तो छ त हामीले रुट भङ्ग पनि गर्न नै कसरी पो सक्छौँ र !

स्रोतादीर्घाबाट अविरल तालीको पर्रा चोर्ने १० कविका ५-५ गोटाका दरले जम्मा ५० कविताको घानबाट निस्किएर बिदावारी हुने बेलामा खाइलाग्दा ज्यानका उनै अकिञ्चनजीले कुनातिर डोर्‍याए । प...रको बल्बबाट मुश्किलले चुहिएर आएको दरिद्र प्रकाशको सहारामा उनले भर्खरै प्रकाशित संयुक्त गीत/गजल सङ्ग्रह 'एक सगर दुई तारा' सप्रेम उपहार लेखेर थमाए । झल्याकझुलुक चर्चा सुनेको कृति हातमा पाउँदा तन्नेरी सर्जकको तारा-छवि पैल्याउन पाइयो भन्ने खुसीमा मन रमायो । पुरानो वानेश्वरको ओरालोबाट गुड्‌किएर सँगैका साथीलाई तिनका गन्तव्यतिर बेचियो । निवासतिर फर्किएर मूलगेट चिर्दै कोठामा छिरेपछि मित्रको कृतिमा छिर्ने मेसो बन्यो । पुस्तकको पहिलो पाइलोमै रहेछ आमा आराधनाको गीत-

सबैभन्दा ठूलो भन्नु आमा तिम्रो माया रै'छ
संसारमा भाग्य भन्नु आमा तिम्रो छाया रै'छ

शक्ति भन्नु, साहस भन्नु आमा तिम्रो साथ थियो
आशिष् भन्नु, आफ्नो भन्नु आमा तिम्रो हात थियो
मन भयो शून्य-शून्य, आँखा बन्यो खाली-खाली
सपना नै डढ्यो सबै के पो खोजूँ आँसु बाली

धेरै कुरा भन्नु थियो तर छैनौ तिमी आमा
सबै कुरा छ तर मात्र छैन तिम्रो माया
आमा तिम्रो आशिष्‌बिना हिँडेको छु चिसो बिहान
मुटुभरि तिम्रो श्रद्घा, सबैभन्दा तिमी महान् ।

( उमेश राई 'अकिञ्चन' , 'एक सगर दुई तारा' बाट)