चार कक्षामा पढ्दा, नेपाली कक्षामा 'गुरुमाप्पा' नेवारी नाटक मिसले सबैलाई पढ्न लगाउनुभएको थियो । तर कसैले पनि शुद्धसँग नेवारीमा लेखिएका कुरा पढ्न नसकेपछि बाहिर चाहिँ मन नलागीनलागी पढेको झैँ गरी देखाउँदै, भित्रभित्र दङ्ग पर्दै, मैले पढेकी थिएँ । अनि स्कूलमा अभिभावकहरूलाई देखाइने 'गुरुमाप्पा' नाटकमा रहेको 'कृष्णचन्द' केटाको भूमिका पनि मैले नै अभिनय गरेकी थिएँ । मेरो केटाकेटी दिमागमा नेपाली भाषाप्रतिको मोह त्यही बेलादेखि नै बीजारोपण भएको थियो । म अहिले पनि नेपाली भाषाको कुरा गर्नेबित्तिकै त्यही क्षण झल्झल्ती सम्झिन्छु । मैले अभिनय गरेको त्यो, 'कृष्णचन्द' को भूमिका मलाई अहिले पनि निक्कै मन पर्छ ।
'सर्कल' मा Dawa को चिठी पढेँ । चिठी साह्रै मन पर्यो । तर नेपाली फन्ट नभएकाले होला रोमनमा लेखिएको रहेछ । नेपाली भाषालाई रोमनमा पढ्न पाउँदा पनि निक्कै आनन्द आउँदो रहेछ । स्वरुप जुन भए पनि गुदी नेपाली भएकाले होला । Dawa को रोमनमा लेखिएको चिठी पढ्दा कतै नेपाली भाषा भोलि रोमनमा परिणत त हुने होइन भनी शंका पनि लाग्यो । अनि मेरो बाल मस्तिष्कमा रोपिएको नेपाली भाषाप्रतिको मोह फेरि जागृत भयो । मलाई केही लेख्नकालागि घचघच्यायो । र 'सर्कल' को बैठकमा नेपाली भाषामा केही लेख्छु भने । मेरो कुरा सुनेर सबैमा मुख खुल्लै रहे, आँखाका साइज एक्कासि ठूला भए । मानौँ उनीहरूको सामु अजङ्गको जनावर उभिएको छ । मन दुख्यो । अनि नेपाली भाषाको झन् माया लाग्यो ।
एसएलसीपछि हामी सयमध्ये चार-पाँच प्रतिशत मात्रैले नेपाली पढेका वा लेखेका हुनुपर्छ । कस्तो सरमलाग्दो कुरा.... कक्षा ९, १० मा पढ्दा कहिलेकाहीँ नेपालीमा लामा-लामा पट्यारलाग्दो, अल्छीलाग्दो विवेचनात्मक उत्तर दिनुपर्दा, 'नेपाली' जिन्दगी कहिले नपढ्न पाए पनि हुन्थ्यो जस्तो लाग्थ्यो । तर अहिले मनोविज्ञान र गणितको सागरभन्दा पनि ठूला Syllabus देख्दा A Level मा पनि त्यही नेपाली पढ्न पाए कस्तो आनन्द हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । अस्ति एउटा सार्वजनिक कार्यक्रममा जाँदा, एउटी युवतीले मेरो सामु आएर भनिन्- 'You are from Rato Bangala! That’s why your English is so good!' मैले नभा'को बत्तीस दन्त देखाएर 'Thank you' फर्काएँ ।
समय कसरी परिर्वतन हुँदो रहेछ, सम्झिँदा पनि अनौठो लाग्छ, कक्षा चारमा रातो बंगलामा भर्ना हुनकालागि परीक्षा दिन लाग्दा मेरो सबैभन्दा राम्रो पक्ष भनेकै नेपाली विषय थियो । नेपाली खर्रर पढेर वन्दना मिसलाई मख्ख पारेको र अंग्रेजीमा Teddy Bear किताबको दुई पाना हक्लिँदै पढेको म कहिल्यै पनि बिर्सन्नँ । नेपाली पढ्न पाउँदा स्वर्गीय आनन्द आउँथ्यो । अनि अंग्रेजीका ठेली देख्दा मेरा टाउको दुख्थ्यो । एकताका 'Two' लाई 'Tow' Spell गरेकोले साथीहरू अहिलेसम्म पनि गिज्याउँछन् । अरुले अंग्रेजी र म्याथको माला जप्दा म चाहिँ My favourite subject is Nepali and my favorite teacher is Bandana Miss भन्थे And today, I was being congratulated for speaking good English. Funny! However, it took me a while to achieve this 'prestigious' English speaker title. अंग्रेजी किताब मेरा दुश्मन थिए । शब्दहरू केही नबुझ्ने र सबैभन्दा महत्वपूर्ण Comprehend गर्न नआउने । अब परेन आपत् ...! Box Car Children भन्ने किताब पढ्नु पर्थ्यो, पाँच पाना पढेपछि के हो के हो - दिक्कै लाग्दो ! छ-सात कक्षामा पुगेपछि बल्ल बुझ्न अलि सजिलो हुन थालियो अनि त बल्ल RACE सुरु भयो । धमाधम I started reading everything I could get my hands on ( and NO ! that doesn't include Harry potter ) अहिले पनि शब्दभण्डार ( Vocabulary ) Miss Perry को standard जति तगडा भएको छैन । कहिलेकाहीँ लगातार B3 पाउँदा त साह्रै पछुतो लाग्छ । सानैदेखि किताब पढ्याभए - .......तर अपसोच !
अँ, सानो बेलाको कुरा गर्दा मेरो ९ वर्षको भाइ नेपालीमा जिरो छ । अंग्रेजी चाहिँ शुद्ध, Tape recorder जस्तो खररर्र बोल्छ । अब उसको यो Bringing up मा कसको दोष, ( वा निर्दोष ) त ? नेपाली आउँदैन भनेर हपार्ने कि ?, अंग्रेजी आउँछ भनेर स्याबासी दिने ? नेपाली भएकाले उसलाई शुद्ध नेपाली बोल्न आउनुपर्ने हो तर पनि किन यत्रो ओझेलमा नेपाली ? समाजशास्त्रको सिद्धान्त यहाँ लागू हुन्छ । सहरमा बसेर अंग्रेजी बोल्नु हामीलाई हाम्रो कर्त्तव्यझैँ लाग्न थालेको छ । समाजको संरचना नै यस्तै भएपछि हामी पनि यही समजमा बसेर अरु भन्दा अलग हुन सक्दैनौँ । हाम्रा अभिभावकहरू आफ्ना छोराछोरीले अंग्रेजी बोलेको सुनेर मख्ख पर्ने हो भने भोलि नेपालमा नै नेपाली बोल्ने मानिसलाई टर्च बालेर खोज्नुपर्ने हुन्छ । अनि नेपाली भाषाको जगेर्ना गर्न विदेशीको टोली नेपालमा आउनुपर्ने हुन्छ । त्यो बेला के होला हामी नेपालीको अस्तित्व ? Manesh Sir ले कक्षा कोठामा बारम्बार भनिरहने कुरा याद आयो- 'You are here because you want to go to America.' Maybe its not the statue of liberty efÚ sf] America for everyone, but going to Australia, Uk, Newzealand and even India for that matter, doesn't make a difference to the whole idea. So people, stop rationalizing!
Lastly, for people who thought that the English version of 'Palpasa Cafe' was one of the best novels you've read in your lives. तर पल्पसा क्याफे नेपालीमा लेखिएको उपन्यास हो । र धेरै चर्चामा आएपछि मात्र यसलाई अंग्रेजीमा अनुवाद गरिएको हो । त्यसैले पल्पसाको सही मज्जा नेपाली पल्पसा क्याफेमा नै छ । ( नेपाली पढ्नकालागि एसएलसीमा ६० प्लस आएकै हुनुपर्छ भन्ने छैन । )
- रातो बङ्गला स्कुल, पाटनढोका ।
'सर्कल' मा Dawa को चिठी पढेँ । चिठी साह्रै मन पर्यो । तर नेपाली फन्ट नभएकाले होला रोमनमा लेखिएको रहेछ । नेपाली भाषालाई रोमनमा पढ्न पाउँदा पनि निक्कै आनन्द आउँदो रहेछ । स्वरुप जुन भए पनि गुदी नेपाली भएकाले होला । Dawa को रोमनमा लेखिएको चिठी पढ्दा कतै नेपाली भाषा भोलि रोमनमा परिणत त हुने होइन भनी शंका पनि लाग्यो । अनि मेरो बाल मस्तिष्कमा रोपिएको नेपाली भाषाप्रतिको मोह फेरि जागृत भयो । मलाई केही लेख्नकालागि घचघच्यायो । र 'सर्कल' को बैठकमा नेपाली भाषामा केही लेख्छु भने । मेरो कुरा सुनेर सबैमा मुख खुल्लै रहे, आँखाका साइज एक्कासि ठूला भए । मानौँ उनीहरूको सामु अजङ्गको जनावर उभिएको छ । मन दुख्यो । अनि नेपाली भाषाको झन् माया लाग्यो ।
एसएलसीपछि हामी सयमध्ये चार-पाँच प्रतिशत मात्रैले नेपाली पढेका वा लेखेका हुनुपर्छ । कस्तो सरमलाग्दो कुरा.... कक्षा ९, १० मा पढ्दा कहिलेकाहीँ नेपालीमा लामा-लामा पट्यारलाग्दो, अल्छीलाग्दो विवेचनात्मक उत्तर दिनुपर्दा, 'नेपाली' जिन्दगी कहिले नपढ्न पाए पनि हुन्थ्यो जस्तो लाग्थ्यो । तर अहिले मनोविज्ञान र गणितको सागरभन्दा पनि ठूला Syllabus देख्दा A Level मा पनि त्यही नेपाली पढ्न पाए कस्तो आनन्द हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । अस्ति एउटा सार्वजनिक कार्यक्रममा जाँदा, एउटी युवतीले मेरो सामु आएर भनिन्- 'You are from Rato Bangala! That’s why your English is so good!' मैले नभा'को बत्तीस दन्त देखाएर 'Thank you' फर्काएँ ।
समय कसरी परिर्वतन हुँदो रहेछ, सम्झिँदा पनि अनौठो लाग्छ, कक्षा चारमा रातो बंगलामा भर्ना हुनकालागि परीक्षा दिन लाग्दा मेरो सबैभन्दा राम्रो पक्ष भनेकै नेपाली विषय थियो । नेपाली खर्रर पढेर वन्दना मिसलाई मख्ख पारेको र अंग्रेजीमा Teddy Bear किताबको दुई पाना हक्लिँदै पढेको म कहिल्यै पनि बिर्सन्नँ । नेपाली पढ्न पाउँदा स्वर्गीय आनन्द आउँथ्यो । अनि अंग्रेजीका ठेली देख्दा मेरा टाउको दुख्थ्यो । एकताका 'Two' लाई 'Tow' Spell गरेकोले साथीहरू अहिलेसम्म पनि गिज्याउँछन् । अरुले अंग्रेजी र म्याथको माला जप्दा म चाहिँ My favourite subject is Nepali and my favorite teacher is Bandana Miss भन्थे And today, I was being congratulated for speaking good English. Funny! However, it took me a while to achieve this 'prestigious' English speaker title. अंग्रेजी किताब मेरा दुश्मन थिए । शब्दहरू केही नबुझ्ने र सबैभन्दा महत्वपूर्ण Comprehend गर्न नआउने । अब परेन आपत् ...! Box Car Children भन्ने किताब पढ्नु पर्थ्यो, पाँच पाना पढेपछि के हो के हो - दिक्कै लाग्दो ! छ-सात कक्षामा पुगेपछि बल्ल बुझ्न अलि सजिलो हुन थालियो अनि त बल्ल RACE सुरु भयो । धमाधम I started reading everything I could get my hands on ( and NO ! that doesn't include Harry potter ) अहिले पनि शब्दभण्डार ( Vocabulary ) Miss Perry को standard जति तगडा भएको छैन । कहिलेकाहीँ लगातार B3 पाउँदा त साह्रै पछुतो लाग्छ । सानैदेखि किताब पढ्याभए - .......तर अपसोच !
अँ, सानो बेलाको कुरा गर्दा मेरो ९ वर्षको भाइ नेपालीमा जिरो छ । अंग्रेजी चाहिँ शुद्ध, Tape recorder जस्तो खररर्र बोल्छ । अब उसको यो Bringing up मा कसको दोष, ( वा निर्दोष ) त ? नेपाली आउँदैन भनेर हपार्ने कि ?, अंग्रेजी आउँछ भनेर स्याबासी दिने ? नेपाली भएकाले उसलाई शुद्ध नेपाली बोल्न आउनुपर्ने हो तर पनि किन यत्रो ओझेलमा नेपाली ? समाजशास्त्रको सिद्धान्त यहाँ लागू हुन्छ । सहरमा बसेर अंग्रेजी बोल्नु हामीलाई हाम्रो कर्त्तव्यझैँ लाग्न थालेको छ । समाजको संरचना नै यस्तै भएपछि हामी पनि यही समजमा बसेर अरु भन्दा अलग हुन सक्दैनौँ । हाम्रा अभिभावकहरू आफ्ना छोराछोरीले अंग्रेजी बोलेको सुनेर मख्ख पर्ने हो भने भोलि नेपालमा नै नेपाली बोल्ने मानिसलाई टर्च बालेर खोज्नुपर्ने हुन्छ । अनि नेपाली भाषाको जगेर्ना गर्न विदेशीको टोली नेपालमा आउनुपर्ने हुन्छ । त्यो बेला के होला हामी नेपालीको अस्तित्व ? Manesh Sir ले कक्षा कोठामा बारम्बार भनिरहने कुरा याद आयो- 'You are here because you want to go to America.' Maybe its not the statue of liberty efÚ sf] America for everyone, but going to Australia, Uk, Newzealand and even India for that matter, doesn't make a difference to the whole idea. So people, stop rationalizing!
Lastly, for people who thought that the English version of 'Palpasa Cafe' was one of the best novels you've read in your lives. तर पल्पसा क्याफे नेपालीमा लेखिएको उपन्यास हो । र धेरै चर्चामा आएपछि मात्र यसलाई अंग्रेजीमा अनुवाद गरिएको हो । त्यसैले पल्पसाको सही मज्जा नेपाली पल्पसा क्याफेमा नै छ । ( नेपाली पढ्नकालागि एसएलसीमा ६० प्लस आएकै हुनुपर्छ भन्ने छैन । )
- रातो बङ्गला स्कुल, पाटनढोका ।
No comments:
Post a Comment