जगदीश अवतार : संक्षिप्त आराधना

यस पुस्तकको विक्रीबाट प्राप्त सबै रकम जगदीश घिमिरे प्रतिष्ठानको अक्षयकोषमा जम्मा गरिनेछ र प्रतिष्ठानको मूल उद्देश्यअनुरुप रामेछापका अति विपन्न जनताको अत्यावश्यक स्वास्थ्योपचारमा खर्च गरिनेछ ।

२०६४ सालको मदनपुरस्कारविजेता कृति अन्तर्मनको यात्राको पेटबोली हो यो ।
आत्मालापको नयाँ विधागत चिनारी स्थापित गर्ने तोडका साथ आएको उक्त संस्मरणात्मक/आत्मकथात्मक कृतिका लेखक हुन् जगदीश घिमिरे । स्वास्थ्यकै कारण यो लेखियो, स्वास्थ्यकै लागि यसलाई समर्पण गरियो । स्वास्थ्यकै कारण यो लेखिनुमा कति पीडादायी यात्राको चरण पार भएको छ । कम्ता दुःख र अनुभव-अनुभूतिको धारमा खारिएर निस्किएको छैन यो कृति । मल्टिपल माइलोमा नामक रक्तक्यान्सरबाट गिजोलिएर 'अब मसँग धेरै समय छैन' भन्ने आत्मचेतना सँगालेको थिलथिलो ज्यान अस्पतालको बेडमा पीडापूर्ण कोल्टे फेर्दाफेर्दै ल्यापटपमा जीवनकथा लेख्न बस्दा के-कस्तो अनुभूतिसाथ औँला खिटखिटाउला ? पढेपछि लफक्क भिजाउँछ ।

आजसम्म मान्छे भइनँ कि भन्ने बोधले पाठकलाई झकझक्याउँछ र मानवताको परिचय एवम् विशेषतासाथ जिउन प्रेरित गर्छ । मैले पनि पढुन्जेल किताबको तिक्खर विषयवस्तुको आनन्दसँगै त्यसको असरले आत्मसमीक्षाको टर्रो झोललाई मुखभरि खेलाइरहेँ । पुरस्कार नपाउँदैको किताब पढ्नुको गर्विलो मजा बेग्लै थियो । हातमा सूली-नली उनेर अस्पतालको बेडमा पल्टिँदा मृत्युसँगको साक्षात्कारबाट उनी कहालिँदैनन्, बरु अनेक सत्यको बोध र उद्‌घाटनमा उनको दिमागी फित्ता घुमीघुमी दार्शनिक बोलीको मह काढ्न एकसुर बन्छ । सार्वजनिक तथा दैनिक बोलीव्यवहारमा स्पष्टवादी लेखकले आत्मालाप कृतिमा मृत्युको घेरा छुँदै सत्य ओकलेका छन् । त्यो सत्य विगतदेखि बगेर आफ्नै सामाजिक, राजनीतिक र पारिवारिक परिवेश तथा मानवजीवनका विविध सन्दर्भमा खुलेको छ । जसलाई साबित गर्न लेखक नै साक्षी भएर उभिएका छन् ।

जीवन बुझ्ने आँखीझ्याल होइन, अन्तर्मनको यात्रालाई त सिङ्गो ढोकै भनिदिए हुन्छ । त्यति सघन ताप उनले शब्दमा भरेका छन् । मर्मस्पर्शी आख्यान र सटीक व्याख्यानको चपैचेप लेखकले एउटा सार्थक किताबको गोरेटो कोरेका छन् । आफ्नो जीवनको उकालीओरालीलाई शब्दमा सम्याउँदासम्याउँदै उनी जीवनदर्शनकै मेहेरो केलाउन पुग्छन् । जस्तै, पुस्तकभित्र भाव, स्वभाव, स्ववास्तविकता शीर्षकको सातौँ परिच्छेदमा जगदीशका हरफहरू छन्-
व्यवहार मान्छेको स्वभाव हो । स्वभावको गहना नम्रता हो । नम्रता हीनता होइन, नम्रता अहङ्कारहीनता हो ।
कसैले अहङ्कारीलाई उसको व्यवहारको कमजारी बारे सङ्केत गर्‍यो भने (कसैलाई पनि सङ्केतभन्दा बढी गर्न गाहारो हुन्छ, अहङ्कारीलाई त असम्भव हुन्छ) पहिलो, उसले स्वीकार नै गर्दैन । दोस्रो, सुधार्नै चाहँदैन । कदाचित् स्वीकार गरेर सुधार्न चाहिहाल्यो भने पनि समय लाग्छ । समस्या त्यो हो ।

तर समस्या समस्यामा हुँदैन । समस्या मान्छेमा हुन्छ । समस्या मान्छेको अहङ्कार, मूर्खता र स्वार्थमा हुन्छ । समस्या तब हुन्छ, जब मान्छेले आफ्नो समस्या आफूमा होइन अरुमा देख्छ । समस्या तब हुन्छ, जब मान्छेको समस्या हेर्ने दृष्टि नै समस्या हुन्छ । समस्या तब हुन्छ, जब मान्छेले आफू मात्रै जान्ने छु भनी ठान्छ । अनि त्यसको समाधान हुँदैन ।
किताब पढेपछि लाग्यो, यो नपढेको भए त मेरो अध्ययनयात्रा अधुरै रहने रहेछ । नसोचेको स्वाद घुटुक्क पिलाइदिएको थियो कृति अन्तर्मनले । लेखकको गुदीहरफ २३५ पृष्ठ मा फैलिँदै गर्दा कतै पनि झिँजो लागेन । १८ परिच्छेदको किताब युवाहरूलाई आधुनिक महाभारतको १८ पुराण भन्न मन लाग्यो । सारै जतनसाथ शब्द चलेका छन् भुतुक्कै पार्नेगरी । यसरी मैले भनिरहँदा प्रशंसाको भकारी ठड्याएको लाग्न सक्छ । कति प्रशंसा तान्ने खुबी रहेछ किताबको, कतै निस्तो पो छ कि, यसको लागि एकपल्ट यो किताब अवश्य पढ्नोस् । लेखकको आफैँसँगको कुराकानी अर्थात् आत्मालाप यस कृतिको अध्ययन गरेमा लेखकको भावना अर्कोसम्म पुग्ने हुँदा लेखकलाई त लाभ छँदैछ, पढ्नेले पनि पुस्तकको अन्तिम पृष्ठ पल्टाउँदासम्म आफूमा मलिलोपन लिएर निस्किनेछ । यो पक्का हो ।

जगदीशको यो किताब पढुन्जेल मदन पुरस्कारको झस्को पनि पसेथ्यो । अर्थात् कतै यही कृतिले त उम्काउने होइन नेपालको नोबेल पुरस्कार ! यतिको मिठासे किताब नपढेको जुग बितेथ्यो । त्यसो त पुरस्कारै नपाए पनि किताब जनजनको मनमा बसेर अलग्गै आस्थाको उचाइमा पुगिसकेको हुनेथ्यो । पुरस्कारले त लेखकीय भावना र जिम्मेवारीको सम्मान मात्र गर्ने हो । पुरकार पाउने लहरमा सञ्जीव उप्रतीको उपन्यास घनचक्कर र डा गोविन्दराज भट्टराईको समालोचनात्मक ग्रन्थ उत्तरआधुनिक विमर्शको चर्चा पनि उर्लिरहेकै थियो । प्रकाशन तिथिमा पनि तीनै कृति २०६४ कै घेरोमा रहेछन् । त्यसैले सम्भावनालाई ठूलो ठाउँ थियो ।

पढ्नलाई सकस लाग्दालाग्दै पनि घनचक्कर उपन्यास आफ्नै मान्छेको हातबाट उपहार पाएकाले स्नेहवश तानिएर पढेको थिएँ । त्यसैले चर्चामा आएको र पुरस्कारको दाबेदार उक्त किताबको वजन आफ्नो हेराइमा बनाउन पाएको थिएँ । प्रयोग र विषयवस्तु प्रस्तुतिमा उपन्यासकार उप्रेतीलाई सराहना गर्नुपर्छ, तर मनले राम्रो किताब भने र पटक्कै मान्यता दिएन घनचक्करलाई । उता डा. भट्टराईको पुस्तक रुखो विषय समालोचनाको भएकाले त्यसले पुरस्कार लैजाला भनेर पटक्कै लागेको थिएन । सर्वत्र चर्चामा जगदीश र अन्तर्मनको यात्रा नै थियो । एक हिसाबले 'क्वेश्चन आउट'को स्थितिजस्तो । भविष्यवाणी गरेजस्तै भयो, अर्थात् अन्तर्मनको यात्राका जगदीशलाई मदन पुरस्कार । तिम्रो अमरता साबित भइसक्यो जगदीश !

सेप्टेम्बर २२, २००८ (नक्साल)