गुरुकुलमा मङ्सिर १ देखि २१

हरेक दुई वर्षमा  अन्तर्राष्‍ट्रिय नाटक महोत्सव गर्ने आरोहण नाट्य समूहको गुरुकुल (स्कुल अफ थिएटर)  यस पटक पुन: जुर्मुराएको छ । दुई वर्षअघि २००८ को महोत्सवमा नेपालसहित आठ वटा मुलुकका नाट्यसमूहले सहभागिता जनाएकोमा यस पटक भने सहभागी मुलुकको सङ्ख्या बढेर १६ पुगेको छ । नेपालका दुईवटा नाट्यसंस्थाका दुई नाटकसहित २१ दिनमा विभिन्न २१ वटा नाटकको रसास्वादन गर्न सकिने मञ्च गुरूकुलको सम र रिमाल नाटकघर बन्नेछ । महोत्ववको अवधि पनि पहिले १६ दिन थियो भने यो पालि २१ रहेको छ । २००८ मा भएको  नाटक महोत्सवबारे पढ्न यसै ब्लगमा अनिता सिवाकोटीले लेख्‍नुभएको र २००८ नोभेम्बर २७ मा पोस्ट गरिएको यो ब्लग  को लिङ्कमा जानुस् । 

नेपालमा हुने रङ्गकर्मको कुरा गर्दा, आरोहण नाट्य समूह र यसले गुरूकुलीय अवधारणा स्वरूप स्थापना गरेको थलो गुरुकुलको अग्रणी भूमिका छ, यो स्विकार्नैपर्छ । जे-जस्तो स्रोतबाट, दाताबाट सहयोग लिएर होस् वा संस्थाले हाल अड्डा जमाएको स्थान संस्थाकै मातहतमा सधैँका लागि ल्याउन सरकारसामु आफ्नो दयनीय अवस्था देखाएर होस्, यसले गर्दैआएको प्रयास स्तुत्य छ । यो सबै गर्नुमा पक्कै पनि नाटकक्षेत्रप्रति आरोहण गुरुकुलको समर्पण, श्रद्धा र लगाव गाँसिएको छ । आज राज्यले यस क्षेत्रमा गर्नुपर्ने काम आफ्नो दायित्वबोध गरेर गुरुकुलले काँधमा लिएको छ । 

बेलाबेला मिडियामा अन्तर्वार्तामार्फत नेपाली नाट्य क्षेत्रका सुख, दु:ख र सम्भावनाका कुरा कहन्छन् आरोहणका पण्डित सुनील पोखरेल । कहिले नेपालमा राम्रा नाटक नै छैन, त्यसैले विदेशी नाटक अनुवाद गरेरै भए पनि मञ्चन गर्नु आफ्नो बाध्यता हो भन्छन् । कहिले भने नेपालमा पनि रङ्गकर्म गरेर पेट पालिने दिन आए, यस क्षेत्रमा लाग्ने युवाहरूले नआत्तिए हुन्छ भन्दै आशाको बत्ती बाल्छन् र पुलकित हुन्छन् । त्यसो त काम गर्नेले नै हो अपजसको पनि भारी बोक्ने । एक समय विदेशी नाटकको पिछलग्गु भएर नेपाली भाषा-साहित्य र यहाँका लेखकलाई उपेक्षा गरेको भन्ने आरोप पनि खेप्यो । बर्तोल्त ब्रेख्तको ‘खरीको घेरो’,  अल्बर्ट कामुको ‘न्यायप्रेमी’, हेनरिक इब्सेनको ‘पुतलीको घर’ लगायतका नाटक मञ्चनमा आएकै हुन् र दर्शक पनि बटुलेकै हुन् । सम्भवत: त्यसपछिकै नतिजा होला, नयाँ नाटकसहित प्राध्यापक अभि सुवेदीहरूको कलम तात्‍न थाले । उनको ‘अग्निको कथा’, ‘आरूका फूलका सपना’, ‘मायादेवीका सपना’ सफल मञ्चनमा आए । साहित्य-कलाप्रति चाख भईकन राजनीतिक विषयमा स्तम्भ लेख्‍ने सीके लाल पनि पछिल्लो समयमा ‘सपनाको साबिती’ सहित नाटक लेखकका रूपमा उदाए ।

तस्बिर स्रोत : www.rajankathet.blogspot.com

पूर्णकालीन कलाकार, नाट्यकर्मीको रूपमा अनुप बराल, वीरेन्द्र हमाल र कृष्‍ण शाह यात्रीहरूले पनि आफ्नो व्यक्तिगत एवम् संस्थागत प्रयासबाट नेपाली नाटकलाई जनस्तरमा भिजाउन र यस क्षेत्रको विस्तारका लागि जाँगर लगाउँदै आएका छन् । पाँच-दस वर्ष अगाडिको अवस्था भन्दा त अहिले निश्‍चय नै नेपाली नाट्य क्षेत्रले शिर ठाडो गरेको छ । दर्शकहरू पनि नाटक घरसम्म डोरिन थालेका छन् । अझ दर्शकहरूको झुन्डमा तन्नेरीहरूको आशलाग्दो लहरले यो क्षेत्र यत्तिकै त मरेर नजाला भन्ने आश उम्रेको छ । तर खाँचो छ अब रङ्गकर्मीहरूबीचमै आपसी समन्वय । छुट्टाछुट्टै रूपमा छरिएर रङ्गकर्मीहरूले गरेको प्रयासले नेपाली नाट्यक्षेतरलाई जेनतेन परिचयको तहमा अहिले उभ्याएको होला । तर दीर्घकालीन रूपमा यस क्षेत्रलाई पेसागत र बौद्धिक विधाको हिसाबमा समृद्ध पार्न रङ्गक्षेत्रकै सहयात्रीबीच हातेमालो नगरी हुँदै हुन्न । संस्थागत रूपमा गरिएको छुट्टै प्रयास पनि चाहिन्छ, नयाँ-नयाँ रङ्गकर्मीलाई नाट्यक्षेत्रमा अभ्यस्त गराउन र तिनलाई एकत्र पार्न ।  यो बाटो देखोस् नेपाली रङ्गकर्मले । 

गुरुकुलमा २१ दिनसम्म चल्ने काठमाडौँ अन्तर्राष्‍ट्रिय महोत्सवमा प्रदर्शन हुने नाटकहरूको विवरण यसप्रकार छ :

(ठूलो पारेर हेर्न तलको तस्बिरमा क्लिक गर्नुहोला)